U leest het goed. Een 'tangomis'!
Enige blijk van verwondering is terecht want wat heeft de tango nu in hemelsnaam met een - jawel - Latijnse mis van doen? Vraag het elke willekeurige persoon in uw vertrouwde habitat en de kans dat hij of zij met 'veel' antwoordt, lijkt mij gering. En toch is het deze goede man wonderbaarlijk gelukt beide samen te brengen.

Maar dat heeft zo zijn voorgeschiedenis gehad…
Saaie biografische feiten zijn nooit leuk maar we moeten toch wel enige weetjes over de componist kwijt. Martín Palmeri, geboren en getogen in Buenos Aires, Argentinië (1965) heeft de tangomuziek als het ware met de paplepel meegekregen. Ettelijke borden (pap) verder vangt hij muzikale studies aan en vervolmaakt hij zich tot componist, pianist, zanger, koor- en orkestleider.
Van meet af aan ‘ademen’ zijn composities tango, en dan meer bepaald de 'tango nuevo', letterlijk vertaald ‘nieuwe tango’: een doorontwikkelde vorm van de klassieke Argentijnse tango waarin invloeden van de Europese kunstmuziek verwerkt worden. Weg van de tango als louter dansmuziek. Het grote publiek kent als wegbereider hiervoor met voorsprong Astor Piazzolla. It would be very “strange, if you didn’t hear his ‘Libertango’ before”.
En zo dus ook met Martín. De combinatie van een klassieke muziekopleiding met zijn roots, resulteert in composities waarin de tango onmiskenbaar zijn stempel drukt. Een greep: kamermuziek, celloconcerto, oratoria tot zelfs twee opera’s.

Zijn voorliefde voor koormuziek - hij dirigeert zelf enkele koren - maakt dat hij vrij vlug gevraagd wordt om koorwerken in tangostijl te schrijven. Maar dat loopt niet van een leien dakje. Meermaals constateert hij dat de composities als ‘heel moeilijk uitvoerbaar’ worden ervaren, wat de acceptatie van de werken niet ten goede komt. Maar dan krijgt de heer Palmeri een geweldige ingeving. In plaats van met a capella koor te werken, doet hij voor het oproepen van de tangosfeer beroep op begeleiding, het genre waardig. Dat moet je hem niet leren kennen natuurlijk. In de hoofdrol een instrument dat de melancholie én levensvreugde van deze zo karaktervolle muziek als geen ander tot uitdrukking brengt: de bandoneon, een harmonica-achtig instrument. Weg met de vocaal technisch moeilijke stembuigingen en effecten. Het koor kan zich concentreren op wat een koor doorgaans placht te doen: mooie vocale lijnen ten gehore brengen. Behold… de ‘Misa Tango’!

De opmerkzame lezer stelt zich misschien de vraag: allemaal goed en wel, maar waarom - als Argentijn - het Latijn? In plaats van een doorleefde taal zoals het Spaans - zijn moedertaal - te kiezen, gaan voor ‘dode letters’ - het weze mij door de classici onder u vergeven - is dat wel een goede zet?
Een meesterzet zo blijkt. En wel om verschillende redenen.

U zal het bij een eerste beluistering hopelijk met me eens zijn. Hoe de zo gekende teksten hier tot leven komen, is vrij uniek. De ritmische stuwing die de tangosfeer intrinsiek in zich heeft, laat zijn sporen na in de behandeling van de tekst. Het lijkt bijna een echt levende taal geworden te zijn. Als passieve luisteraar valt het reeds op, laat staan dat je spontaan mee zou zingen - een genoegen dat hen die het werk al meermaals beluisterd hebben, gegund is. (Een bescheiden aansporing van ondergetekende om het niet bij één keer te houden. Behoed u wel voor potentiële overlast berokkend aan uw huisgenoten).
Maar wat de symbiose des te indrukwekkender maakt, is dat Martín Palmeri deze ‘energetische, melodische lijnen’ meermaals op contrapuntische tot soms fugatische wijze uitwerkt. Zuid-Amerikaans temperament verweven met één van de meest doordachte compositietechnieken uit de West-Europese klassieke muziek. Dan mag je zo'n compositie meer dan terecht de naam ‘Misa Tango’ meegeven.

De keuze van de componist om te gaan voor de Latijnse ordinariumteksten (naast het Griekse Kyrie natuurlijk) zorgt er ook voor dat het werk zich nestelt in de rijke traditie van de meerstemmige kerkmuziek. Van de eerste eenstemmige gregoriaanse zettingen over de verschillende muzikale stromingen werd de 'muzikale mis' het uithangbord par excellence voor zovele beroemde toondichters. De niet altijd even 'katholieke' verspreiding van het rooms-katholieke geloof heeft bovendien voor een enorme afzetmarkt gezorgd. Het latijn als 'neutrale' niet geclaimde taal heeft zo het bijkomende voordeel dat het 'eigen' is geworden aan zovele koren op deze aardbol. Een eigenheid die verbindend werkt.

Om maar te zeggen… als je het presteert om een Latijnse mis succesvol op muziek te zetten, dan heb je je broodjes wel gebakken. Getuige hiervan de opvoering van dit werk in het Vaticaan. Waar ruim één generatie terug het nauwelijks denkbaar was om de frivoliteit van dans te verzoenen met gewijde liturgische teksten, zie ik zo voor mij - in mijn stoute verbeelding natuurlijk, ik was er niet bij - hoe paus Fransiscus zich ternauwernood kan stilhouden op die 'Heilige stoel'. Wat wil je, ook die goede man heeft het per slot van rekening in zijn genen meegekregen…
Zelfs ik, de kalmte zelve, zou het er lastig mee hebben.
Geniet ervan!

Jan